ابن تیمیه و پی ریزیِ مبانیِ فکری وهابیت:[198]تبلیغ مبانی وهابیت کنونی که مبتنی بر انحرافات شدید در امور اعتقادی و اثبات شرک و کفر مذاهب اسلامی بود، توسط احمدبن تیمیۀ حرّانیِ حنبلی مذهب(متولد 661،متوفی 728 ه.ق.) در شام آغاز گردید. از سال 698 ه. ق. به تدریج آثار انحراف در وی ظاهر شد. به عنوان نمونه، وی در تفسیر آیۀ شریفۀ�الرحمن علی العرش استوی�[199]برای خدای تعالی جایگاهی بر فراز آسمان تعیین کرد (از حضرت امیرالمؤمنین(ع) نقل شده است که:�خدای تعالی عرش را به عنوان یک نماد قدرت آفریده، نه جایگاه خویش�). وی نوشته است که: � ذات أقدس ربوبی، قابل رؤیت با این چشم است�.[200]این خلاف نصّ صریح قرآن است که می‌فرماید:�لا تدرکه الابصار و هو یدرک الابصار...دیدگان او را نمی بینند و او دیدگان را می بیند�.[201]وی به مانند یهود، در کتاب العقیده الحمویۀ خود برای خداوند دست و پا و صورت تصوّر کرده است* که این تفاسیر مخالف با آیات قرآن است که خداوند را از هرگونه تشبّه به مخلوقات منزّه دانسته است:�لیس کمثله شئ...نیست او مانند هیچ چیز�[202]،�و لم یکن له کفواً احد...هیچ کس همتای او نیست�[203]و...

* تورات نزد ابن تیمیه صحیح است و حجّت می باشد به جز این عبارت که: �عُزیر پسر خداست�- درء تعارض العقل و النقل؛ ابن تیمیه.

وی در آراء خود، اتهامات بزرگی متوجه حضرت امیرالمؤمنین(ع) نموده است*. حتی شیخین (ابوبکر بن ابی قحافه و عمر بن خطّاب) نیز از تیر هجمات وی در امان نمانده اند. وی ائمۀ مذاهب اربعۀ اهل سنّت را نیز تکفیر نموده است. سَبکی، از علمای بزرگ اهل سنت که معاصر وی بود می نویسد: �او در پوشش پیروی از کتاب و سنّت، در عقاید اسلامی بدعت نهاد و ارکان اسلام را در هم شکست. او با اتفاق مسلمانان به مخالفت برخاست و سخنی گفت که لازمۀ آن جسمانی بودن خداوند و مرکّب بودن ذات اوست، تا آنجا که ازلی بودن عالَم را ملتزم شد و با این سخنان حتی از 73 فرقه نیز خارج شد�.[204]

*ابن تیمیه در راستای هجمه علیه اهل بیت رسول(ص)، در جلد دوم منهاج السّنه می نویسد: حسین بن علی باید فردای قیامت پاسخگوی خونهای ریخته شده در کربلا باشد زیرا وی علیه امام زمان خود خروج نمود!

انتشار افکار باطل او در دمشق و توابع آن غوغایی بر پا کرد و گروهی از فقها بر علیه او قیام کردند. از آن پس وی همواره با آراء انحرافی خود افکار عمومی را متشنج و معتقدات عمومی را جریحه دار می کرد تا این که به مصر تبعید شد و در آن دیار نیز به سبب نشر اندیشه های انحرافی و اسائۀ ادب نسبت به حضرت خاتم المرسلین(ص) در بیاناتش در باب انکار توسّل به آن حضرت به زندان محکوم گشت�.

* وهابیون، نظر ابن تیمیه و عبدالوهاب را نه تنها بر نظر صحابه، بلکه بعضاً بر نظر رسول خدا (ص) نیز مقدم می دارند چنان که اعلام کرده اند که: اگر رسول خدا به دنیا باز گشته و اعلام نماید که توسّل به انبیاء و اولیاء بلا اشکال است، ما از ایشان نیز نخواهیم پذیرفت! آنان ادعا می کنند که پیامبر از دنیا رفت و امرش به پایان رسید. باید به ایشان یادآور شد که بر اساس نصّ قرآن، شهیدی که در راه خدا کشته شده، مرده نیست بلکه زنده است و نزد خدایش روزی می خورد، چه رسد به حضرت خاتم نبیین(ص). رسول خدا (ص) می فرماید:�اعمال شما بر من عرضه می گردد. پس آنچه از خیر ببینم، خدای را سپاس گویم و آنچه از شرّ بینم، برای شما استغفار نمایم�- مجمع الزوائد؛ الهیثمی، ج 9 ،ص 24(منبع اهل سنت).�یا أَیُّهَا النَّبِیُّ إِنَّا أَرْسَلْناكَ شاهِداً وَ مُبَشِّراً وَ نَذیراً... ای پیامبر، ما تو راشاهدو بشارت دهنده و بیم دهنده فرستادیم�- احزاب؛ 45. �خداوند به رسولش لقب شاهد داده است؛ زیرا اوضاع و احوال افراد را می‌بیند؛ همانند كسی كه حقیقتاً شاهد و ناظر كوچكترین اعمال افراد از اطاعت و تخلف است�- عمده القاری(منبع اهل سنت)؛ العینی، ج 19 ص 177. یعقوب بن شعیب گوید: از امام صادق(ع)راجع به سخن خداوند عزوجل كه فرمود :�فَسَیَرَى اللَّهُ عَمَلَكُمْ وَ رَسُولُهُ وَ الْمُؤْمِنُونَ... عمل كنید كه خدا و پیامبر و مؤمنین كردار شما را مى‏بینند�پرسیدم، فرمود:�مؤمنین، امامان(علیهم السلام) هستند�-الكافی(منبع شیعی)؛ ج1، ص219.

حصنی دمشقی، از علمای برجستۀ اهل سنت می نویسد: �ابن تیمیّه گفته است: هر كس به مرده و یا فرد دور از نظر استغاثه كند... ظالم، گمراه و مشرك است. از این سخن ابن تیمیّه بدن انسان مى‏لرزد. این سخن، پیش از زندیق حرّان، ابن تیمیّه، از دهان كسى در هیچ زمان و هیچ مكانى بیرون نیامده است. این زندیق نادان و خشك، ماجرای عمر رضى‏ا...‏ عنه را وسیله‏اى براى رسیدن به نیّت ناپاكش در بى‏اعتنایى به ساحت حضرت رسول اكرم، سیّد اوّلین و آخرین، قرار داده و با این سخنان بى‏اساس مقام و منزلت آن حضرت را در دنیا پایین آورده و مدّعى شده است كه حرمت و رسالت آن بزرگوار پس از رحلت از بین رفته است. این عقیده به یقین كفر و در واقع زندقه و نفاق است�.[205]

ابن کثیر می نویسد: �وی در 22 رجب سال 720ه.ق. به دارالسعاده احضار گردید و قضّات و مفتیان مذاهب اسلامی(مذاهب اربعۀ اهل سنت؛ حنفی،مالکی ،شافعی و حنبلی)او را به خاطر فتاوای مخالف با مذاهب اسلامی مذمت و به زندان محکوم نمودند�.[206]

ابن حجر عسقلانی می نویسد: �... در دمشق اعلام عمومى كردند: هركس عقاید ابن تیمیّه را داشته باشد به ویژه حنبلى‏ها، خون و مالش حلال است. و این اعلامیه را توسّط یكى از علماى بزرگ اهل سنّت به نام شهاب محمود در مسجد جامع دمشق قرائت كرد كه به دنبال آن حنبلى‏ها و افراد دیگرى كه در معرض اتّهام بودند، جمع شدند و اعلام كردند كه ما بر مذهب و عقید ۀ امام شافعى هستیم �.[207]

ابن حجر مکّی، از علمای بزرگ اهل سنت(متوفای974ه.ق.) در مورد او می نویسد: � خدا او را خوار، گمراه، كور و كر گردانیده است و پیشوایان اهل سنّت و معاصرین وى از شافعى‏ها، مالكى‏ها و حنفى‏ها بر فساد افكار و اقوال او تصریح دارند... سخنان ابن‏تیمیّه فاقد ارزش بوده و او فردى بدعتگذار، گمراه، گمراه‏گر و نامتعا دل است. خداوند با او به عدالت خود رفتار نماید و ما را از شرّ عقیده و راه و رسم وى حفظ نماید �.[208]

شوکانی که وی نیز از علمای برجستۀ اهل سنت است دربارۀ او می نویسد: �محمد بخاری حنفی(متوفای841ه.ق.)در بدعتگذاری و تکفیر ابن تیمیه بی پرده سخن گفته است تا آنجا که در مجلس خود تصریح نموده است که اگر کسی ابن تیمیه را شیخ الاسلام بداند کافر است�.[209]

ذهبى (متوفّاى 774 ه.ق.) دانشمند بلند آوازۀ اهل سنّت كه خود همانند ابن تیمیّه، حنبلى مذهب بود و در علم حدیث و رجال سرآمد عصر خویش بود، در نامه‏اى خطاب به وى مى‏نویسد: �اى بیچاره، آنان كه از تو متابعت مى‏كنند در پرتگاه زندقه و كفر و نابودى قرار دارند... گمان نمى‏كنم تو سخن مرا قبول كنى و به نصیحتهاى من گوش فرا دهى. تو با من كه دوستت هستم این چنین برخورد مى‏كنى پس با دشمنانت چه خواهى كرد؟ به خدا سوگند، در میان دشمنانت افراد صالح و شایسته و عاقل و دانشور فراوانند چنان كه در میان دوستان تو افراد آلوده، دروغگو، نادان و بی عار زیاد به چشم مى‏خورند�.[210]

ابن بطوطه، جهانگرد نامی مراکشی در سفرنامه اش می نویسد:[211]�در دمشق یکی از بزرگان فقهای حنبلی به نام تقی الدین ابن تیمیه را دیدم که در هر علمی سخن می گفت ولی عقل او سالم نبود*. روز جمعه ای بر او وارد شدم در حالی که بر منبر جامع دمشق موعظه می کرد. او بر منبر می گفت: خداوند به آسمان دنیا فرود می آید همان گونه که من از این منبر فرود می آیم. این را گفت و از منبر فرود آمد!�- رحله ابن بطوطه؛ج1،ص57. علمای شاخص اهل سنت چون ابن حجر عسقلانی و قاضی مالکی اعلام کرده اند که: �کفر ابن تیمیه ثابت است�-الدرر الکامنه؛ ج1،ص145. ابن تیمیه در سال 728هـ.ق. در زندان قلعۀ دمشق درگذشت.

*دونالد پی. لیتِل در این زمینه مقاله ای دارد با عنوان �آیا عقل ابن تیمیه پار سنگ بر می داشت؟�؛

Donald P. Little,�Did Ibn Taymiyya have a screw loose?�, Studia Islamica,XLI (1975), pp. 93-111.

ابن تیمیه پيشگام جدليون سنّي بود و مذهب شیعه را به شدت مورد هجمه قرار داد. نگرش وهابیت معاصر مبنی بر قتل عام مسلمانان نتيجۀ تفكري است كه وی پايه گذاري كرد.

لازم به ذکر است که ابن تیمیه در سحر و غیبگویی نیز مهارت داشته است(ر.ک: مدارج السالكين؛ ج 2، ص 490-489) که می تواند مؤید ارتباط با شیاطین باشد-خارج از منبع.