� در قرن‌ نوزدهم میلادی، استعمار انگلیس، روسیه‌ و فرانسه‌ با جهان‌ اسلام‌ درگیر شده و در مقابل‌ خود با نوعی‌ مقاومت‌ مردمی ‌ مواجه‌‌ بودند. در ریشه‌ یابیِ موجبات‌ این‌ مقاومت‌، آنها با مطالعاتی كه در چند قرن اخیر در مورد متون دینی و اقتدار مذهبی و تاثیرگذاری آن بر جریان‌های مقاومت مردمی و ایستادگی در مقابل استعمار (نظیر فتوای جهاد توسط علما در جنگ ایران و روس-�رسالۀ جهادیه� که در زمان میرزا بزرگ فراهانی با امضای بیش از یکصد تن از علمای بزرگ وقت شیعه تهیه شد، مردم را در برابر ارتش روس بسیج کرد و به پیروزی اولیه نیز رساند ، نهضت تنگستان علیه انگلیس، لغو قرار داد رویتر، جنبش تنباكو و...) داشتند به این نتیجه رسیدند كه باورها و اعتقادات‌ دینی‌ِ مسلمانان موجب‌ چنین‌ مقاومت‌هایی‌ در برابر نفوذ و تجاوز استعمارگران‌ شده‌ است، حال آن كه این مقاومت در مناطق غیرمسلمان‌‌ وجود ندارد. بر این اساس استعمارگران برای‌ برداشتن این‌ مانع‌ به‌ طور ریشه ای و بنیادین، اقدامات‌ گوناگونی را در دستور كار قرار دادند كه‌ یكی‌ از مهمترین‌ و خطرناكترین‌ آنها، ایجاد مسلك‌ها و مذاهب‌ ساختگی‌ و التقاطی با استفاده از فرهنگ و آموزه‌های اسلامی بود.[127]استعمارگران، اصل مقدّس �مهدویت� را بستری مناسب برای در هم شكستن سد تشیّع دانسته و بابیت و سپس بهائیت را تأسیس و تقویت کردند. پرنس كینیاز دالگوركی مأمور اطلاعاتی و وزیرمختار دولت روسیۀ تزاری با تظاهر به اسلام و در بر کردن لباس روحانی، در صدد شناسایی افرادِ جاه طلب، شهوتران و مستعد برای تشکیل فرقه، در مجالس درس سیدكاظم رشتی[128]شركت کرده و با سید علی محمد شیرازی آشنا شد. دالگوركی در كتاب خاطرات خود[129]اعتراف می‌كند كه: سیدعلی محمد باب به چرس و بنگ معتاد بود و من هم با تشویق وی به مصرف هر چه بیشتر سعی در تخریب مشاعر او داشتم و در این راه نیز توفیق یافتم تا جایی كه ادعای تصرّف در ماه و ستارگان را داشت و بعدها هم مدعی مهدویت شد�.[130]

�خاندان باب خانواده ای هستند که با الیگارشی یهود ارتباط دارند، آنها در شیراز و بوشهر در کار تجارت تریاک بودند و عموی باب در شیراز تجارت‎خانه دارد و تجارت تریاک می کند. تجارت تریاک در آن دوره در دست شبکه ای است که جریان صهیونیستی در آن دخیل است. چهره شاخص این خاندان، ساسون است. ساسون ها یهودیان بغدادی هستند و تحت حاکمیت عثمانی ها قرار داشتند، امپراطوری عثمانی مشاهده می کند که این ها برای سرنگونی امپراطوری توطئه می کنند، بنابر اين از بغداد بیرون‌شان می‌كند و آنها به ایران و بوشهر می آیند. باب با اینها ارتباط دارد، خودش می گوید مدتی که در بوشهر بودم با برخی از علمای بنی اسرائیل حشر و نشر داشتم، این علمای بنی اسرائیل چه کسانی هستند؟ همین خاندان ساسون و بقایای خاندان ساسون هستند که در بین خانواده های متنفذ صهیونیست جزو چند خانواده اول مانند روچیلدها هستند. باب با اینها در ارتباط است و با علنی شدن ادعاها، از حمایت جدی استعمارگران برخوردار می شود. روس ها به صورت علنی و انگلیسی ها به صورت مخفی... اگر ایستادگی علما و امیرکبیر در آن تاریخ نبود، فرقه بابیه در براندازی سیاسی و دینی در ایران موفق می شد...�-دکتر موسی فقیه حقانی.

سید علی محمد شیرازی در ابتدا خود را �ذکر� نامید تا آیات شریفۀ�اِنّا نَحنُ نَزّلنا الذّکر و اِنّا لَه لَحافِظون�و�فَسئلوا أهل الذِّکر اِن کُنتُم لاتعلَمون�را بر خود انطباق دهد و سپس به میزان اقبالِ عوام به خویش ادعاهای بزرگتری نمود. علی محمد باب در ابتدا خود را باب و وسیلۀ ارتباط مردم با امام زمان(عج) معرفی کرد. باب به مرور زمان ادعای خود را تغییر داد و ادعای مهدویت کرد: �منم آن كسی كه هزار سال است منتظر او می‏باشید�.[131]سپس ملاحسین بشرویه‏ای را �بابِ� خویش نامیده و برای دعوت به خراسان فرستاد تا مردم را گرد آورده و با درفش‏های سیاه خروج كنند! خود نیز برای ظهور به حجاز رفت! هرچند به دلیل ترس از طرح علنیِ ادعای خویش به بوشهر بازگشت. عبدالحسین آیتی(مُبلّغ مستبصر بهائی)در جلد سوم کشف الحیَل می نویسد: �باب در سال1260 ق. ادعای ذکریت(تفسیر قرآن)، در سال 61 ادعای بابیت و نیابت خاصّ امام زمان، در سال 62 داعیة مهدویت، در سال 63 مدعی نبوّت، و در سال 64 مدعی الوهیت شد، و در سال 66 نیز توبه نامه نوشت و اعدام شد�.

فقر فرهنگی به دلیل بی سوادی بیش از 90 درصد مردم ، جنگ‌های داخلی و خارجی، وضعیت اسفناک اقتصادی، قحطی‌های فراگیر، شیوع بیماری‌های همه گیر چون وبا و طاعون، ظلم شدید حکّام و به ستوه آمدن مردم از بی عدالتی از جمله دلایل اقبال گروهی از مردم به منجیِ دروغین بود.‌

آثار مکتوبی که باب از خود بر جای نهاده است آنچنان نامفهوم و مغلوط است که بهائیان امروز از افشاء و نقل آن جداً خودداری می کنند. معروف ترین اثر سید باب �بیان� است که آن را کتاب آسمانی می دانست و عقیده داشت که خداوند بر او نازل کرده و مردم باید مطابق آنچه در آن است عمل کنند. باب در کتابش، خواندن کتب آسمانی قبل از ظهور خود را حرام کرده و سوزانیدن آنها و جمیع کتب علمی را واجب قرار داده و تدریس و فراگیری تمام علوم را حرام کرد . حج بیت الله را باطل و به طور کلی نسخ کرده و وصیت نموده که هر گاه مرد مقتدری در امّت او پیدا شد، خانة خدا را که در مکه می باشد خراب کند. هر کس استطاعت داشته باشد خانة محل ولادت او را در شیراز حج کند! بر هیچ مرد بابی و زن بابیه جایز نیست که در اموال منقول و املاک غیر منقول خود تصرف کند و بهره برداری نماید. اگر چه به مقدار تسع تسع و عشر عشر باشد، مگر آن که باب یا امناء وی آنها را پاک کرده باشند. هر کس دعوت باب را بشنود و به وی ایمان نیاورد تمام اموالش بر باب و امناء وی حلال و مصادره می شود

با به سلطنت رسیدن ناصرالدین شاه، صدارت عظمی بر امیرکبیر قرار گرفت و وی برای فرونشانیدن آتش فتنۀ بابی ها در سال 1266 دستور داد تا باب را در میدان مشق تبریز تیرباران کنند (فریب گستردۀ مردم و ایجاد فتنه های خونین در گوشه و کنار کشور، استعمارگران را چنان به طمع انداخت که تا به امروز از این فرقه دست بردار نیستند) . پس از اعدام وی و سرکوب گستردۀ فریب خوردگانش این جنبش استعماری در محاق فرو رفت (از نابختیاری های بزگ بهائیان و بابیان این است که تاریخ، سرکوب ایشان را به پای یکی از برجسته ترین چهره های ملّیِ ایران زمین می نویسد! رابرت واتسون، عضو مهم سفارت انگلیس(سفارتی که در توطئه بر ضد امیر پیشگام بود) در مورد وی می نویسد: �در میان همۀ رجال مشرق زمین و زمامداران ایران که نامشان ثبت تاریخ جدید است، میرزا تقی خان امیرنظام بی همتاست. دیوجانس(حکیم وارسته و مشهور یونانی)روز روشن با چراغ در پی او می گشت. به حقیقت او سزاوار است که به عنوان اشرف مخلوقات به شمار آید. بزرگوار مردی بود�. همو درباره امیر می نویسد: �میرزا تقی خان برآن شد که نیکبختی مادی مردم را فراهم کند و تمایلات نکوهیدۀ آنان را مهار گرداند. این وزیر، هدفی از آن هم عالی تر داشت؛ هرآینه اگر تدابیرش استمرار می یافت، در اخلاق و کردار ایرانیان تغییری اساسی و ریشه دار تحقق می پذیرفت� -امیرکبیر و ایران؛ فریدون آدمیت).

اما با توطئۀ استعمار انگلیس علیه امیرنظام، وی از سمت خود عزل گردیده و میرزا آقاخان نوری که در دولت امیرکبیر برای حفظ جان خود به سفارت انگلیس پناهنده شده بود به صدارت عظمی رسید. او در سال 1269دو برادر همشهری اش؛ میرزا یحیی و میرزا حسینعلی نوری(پسران میرزا عباس نوری مازندرانی) که با جمعی از بابیان پس از واقعۀ سوء قصد به ناصرالدین شاه در زندان به سر می بردند را با وساطت سفیر روسیه آزاد کرده و به بغداد و سپس شهر ادرنه در ترکیه روانه نمود. در ادرنه بین دو برادر؛ میرزا حسینعلی و میرزا یحیی بر سر جانشینی باب اختلاف در گرفت و کار به زد و خورد کشید. اقلیتی از بابیان، میرزا یحیی(صبح ازل) را که صریحاً توسط باب جانشین وی معرفی شده بود را به رهبری برگزیده و به ازلی معروف شدند. بقیۀ بابیان نیز که صاحب اکثریت بودند، رهبریِ میرزا حسینعلی که خود را بهاءاله معرفی می کرد را بر گزیده به بهائی مشهور شدند. دولت عثمانی ازلی ها را به جزیرۀ قبرس، و بهائی ها را به شهر عکّا واقع در فلسطین تبعید نمود.[132]